تاریخچه بندر شنزن
بندر شنزن، یکی از بزرگترین و پویاترین بنادر جهان، تحول شگفتانگیزی از یک سکونتگاه کوچک ماهیگیری به یک مرکز تجارت جهانی در جنوب شرق چین را روایت میکند. این منطقه که نام آن از کلمه چینی «ژِن» به معنای «خندق عمیق» گرفته شده، حدود ۱۷۰۰ سال پیش بخشی از شهرستان باوی آن بوده است.
تا اواخر قرن بیستم، این منطقه عمدتاً شامل روستاهای ماهیگیری و کشاورزی بود. در سال ۱۹۷۹ و در چارچوب اصلاحات اقتصادی «دنگ شیائوپینگ»، شنزن به اولین منطقه ویژه اقتصادی چین تبدیل شد. این نقطه عطفی بود که مسیر رشد بندر شنزن از طریق سرمایهگذاری خارجی و زیرساختهای مدرن را هموار کرد.
در دهه ۱۹۸۰، «بندر شکو» به سرعت با ایجاد زیرساختهای پیشرفته حملونقل گسترش یافت. ایجاد منطقه آزاد تجاری، جذب شرکتهای چندملیتی و نوآوریهایی مانند سیستم ثبت کشتی یکپارچه، بندر شنزن را به یکی از پررفتوآمدترین بنادر جهان تبدیل کرد و در سال ۲۰۲۲ بیش از ۳۰ میلیون TEU (واحد معادل بیست فوت) کانتینر جابجا شد.
بندر یانتین و بندر شکو، به عنوان هابهای اصلی صادرات و واردات، نقش حیاتی در این موفقیت ایفا کردند. آنها با موفقیت خود، درسهایی ارزشمند برای بنادر استراتژیک ایران در جنوب، مانند بندر چابهار ارائه میدهند.
شش استراتژی موفقیت بندر شنزن
شنزن با بهرهگیری از شبکه حملونقل مستحکم خود، ترکیبی از سیاستهای نوآورانه، خدمات بندری پیشرفته و محیط کسبوکار دوستانه را به کار گرفته تا به یک قدرت اقتصادی جهانی تبدیل شود. استراتژیهای زیر نشان میدهند چگونه این شهر ارتباطات و زیرساختها را به رشد پایدار تبدیل کرده است.
استراتژی ۱: زیرساختهای حملونقل پیشرفته
ستون فقرات موفقیت شنزن، شبکه حملونقل پیشرفته آن است که بهطور یکپارچه حملونقل هوایی، ریلی و دریایی را به هم پیوند میدهد. فرودگاه بینالمللی شنزن در سال ۲۰۲۴ پذیرای ۶۱.۵ میلیون مسافر و ۱.۸۸ میلیون تن بار بود که ۱۶.۸٪ افزایش نسبت به سال قبل را نشان میدهد. نزدیکی آن به فرودگاه بینالمللی هنگکنگ و بندر هوایی شنزن، حرکت سریع بار و مسافر را تضمین میکند. خطوط ریلی پرسرعت، مانند مسیر ۳۰ دقیقهای به گوانگژو و اتصالات به پکن و فوجیان، کارایی لجستیک را افزایش میدهند. پل-تونل شنزن-ژونگشان، به طول ۲۴ کیلومتر و افتتاحشده در ۲۰۲۴، زمان سفر منطقهای را به ۳۰ دقیقه کاهش داده و اتصال تجاری را تقویت کرده است. با تکمیل بهروزرسانی بندر هوانگانگ تا ۲۰۲۶، عملیات ۲۴ ساعته و لینکهای ریلی یکپارچه، زمان ترخیص گمرک را تا ۸۰٪ کاهش خواهد داد (از حدود ۳۰ دقیقه به ۵ دقیقه). این زیرساخت چندوجهی، نقش بندر شنزن را بهعنوان پیشرو در لجستیک جهانی تثبیت میکند.
استراتژی ۲: خدمات پیشرفته بندری
بندر شنزن، شامل پایانههایی مانند بندر شکو و بندر یانتین، به خاطر خدمات پیشرفته خود شناخته شده است. در سال ۲۰۲۴، این بندر ۲۹.۸۸ میلیون TEU جابجا کرد که ۱۴.۹٪ افزایش نسبت به سال قبل بود و هدف ۳۳ میلیون TEU برای ۲۰۲۵ تعیین شد. با بهرهبرداری از ۱۴۴ اسکله و همکاری با ۳۹ شرکت کشتیرانی، شنزن ۲۳۰ مسیر کانتینری بینالمللی را به بیش از ۳۰۰ بندر در ۱۰۰ کشور متصل میکند. پایانههای خودکار بندر هوشمند ماوان، با بهرهگیری از هوش مصنوعی و اینترنت اشیا، زمان بارگیری و تخلیه را ۲۵٪ کاهش دادهاند. اقدامات سبز، از جمله سوخترسانی LNG با هدف ۴۵۰ هزار متر مکعب سالانه تا ۲۰۲۵، بندر شنزن را به رهبر عملیات پایدار تبدیل کرده و استاندارد جهانی کارایی را تعیین میکند.
استراتژی ۳: سیاستهای مناطق آزاد تجاری
در دو دهه گذشته، منطقه آزاد تجاری چیانهی و شکو به ستون اصلی استراتژی اقتصادی بینالمللی شنزن تبدیل شده است. این دو منطقه با سرمایهگذاری خارجی ۳۸.۱۵ میلیارد دلار، معادل ۴۷.۱٪ کل سرمایهگذاری مستقیم خارجی شهر توانستهاند چنین پیشرفتی را رقم بزنند. این مناطق با ارائه مقررات سادهشده، مشوقهای مالیاتی و محیط کسبوکار مساعد، شرکتهای چندملیتی بسیاری را جذب کردهاند.
در ۲۰۲۵، شنزن بستهای جدید از مشوقها معرفی کرد تا نقش منطقه آزاد تجاری را در جذب شرکتهای جهانی تقویت کند، از جمله پاداشهای مالی ۱ تا ۳٪ از سرمایهگذاری خارجی جدید (حداکثر ۵۰ میلیون RMB، حدود ۶.۹ میلیون دلار) و یارانه یکباره ۵ میلیون RMB برای شرکتهایی که دفتر منطقهای تأسیس میکنند. این اقدامات رقابتپذیری شنزن را تقویت کرده و نقش بندر شکو را به عنوان هاب مهم تجارت جهانی حمایت میکند.
استراتژی ۴: جذب شرکتهای جهانی
بندر شنزن با ارائه مشوقهای هدفمند و اصلاحات سیاستی، خود را به مغناطیس شرکتهای چندملیتی تبدیل کرده است. شرکتهای فناوری از معافیتهای مالیاتی برخوردارند و شرکتهای خارجی با سرمایهگذاری بیش از ۵۰ میلیون RMB، مشوقهای ۱ تا ۳٪ دریافت میکنند (حداکثر ۵۰ میلیون RMB). شرکتهای واجد شرایط که دفتر منطقهای با حداقل سرمایهگذاری سالانه ۱۰ میلیون دلار ایجاد کنند، پاداش یکباره ۵ میلیون RMB دریافت میکنند.
استراتژی ۵: نوآوری در عملیات بندری
شنزن عملیات بندری خود را با خودکارسازی هوشمند و فناوریهای پایدار متحول کرده است. در فاز اول اسکلههای کانتینری کاملاً خودکار بندر یانتین شرق، تا پایان ۲۰۲۵ تکمیل خواهد شد. بندر هوشمند ماوان، اولین بندر هوشمند مجهز به ۵G در منطقه GBA، با بهرهگیری از هوش مصنوعی، موقعیتیابی BeiDou، بلاکچین و سیستم ePort یکپارچه، عملیات را بهینه میکند و کنترل زمان واقعی را بهبود میبخشد.
استراتژی ۶: خودمختاری اقتصادی در چارچوب ملی
شنزن خودمختاری اقتصادی قابل توجهی کسب کرده است، در حالی که با چارچوب توسعه ملی چین همسو باقی مانده است. این شهر که زمانی به هنگکنگ برای تجارت جهانی وابسته بود، بهطور سیستماتیک در زیرساختها سرمایهگذاری کرده تا تجارت بینالمللی را مستقیماً مدیریت کند. تولید ناخالص داخلی شنزن در ۲۰۲۴ به ۳.۶۸ تریلیون RMB رسید و حدود ۵.۸٪ نسبت به سال قبل رشد داشت.
درسهایی از شنزن برای توسعه بنادر استراتژیک ایران
تبدیل بندر شنزن به یک هاب تجارت جهانی، نقشه راه روشنی برای بنادر استراتژیک ایران، بهویژه در مناطق ساحلی کمتر توسعهیافته مانند ساحل مکران، ارائه میدهد. همانطور که بندر شنزن با زیرساختهای پیشرفته و خدمات مدرن، سرمایهگذاری جهانی جذب کرد، بنادر تجاری ایران — از جمله بندر چابهار — میتوانند موفقیت مشابهی کسب کنند. مدل شنزن دو ستون کلیدی را برای پیشرفت توصیه میکند: توسعه لجستیک یکپارچه و توانمندیهای مدرن بنادر و ایجاد محیط کسبوکار دوستانه برای جذب شرکتهای چندملیتی.
پتانسیل طبیعی و دستنخورده سواحل ایران، با مناطق بکر مشابه شنزن پیش از رشد آن، مزیت ویژهای ارائه میدهد. با پیروی از الگوی بندر شنزن، مقامات ایرانی میتوانند کارایی عملیاتی بنادر بینالمللی ایران را افزایش دهند و نقش بنادر استراتژیک ایران در تجارت منطقهای و جهانی را تقویت کنند. درسهایی از بندر شکو و سایر پایانههای شنزن اهمیت خودکارسازی، ابتکارات پایدار و مشارکت خارجی را نشان میدهند.
